سیستم عامل ویندوز یکی از متداولترین سیستم های عامل شبکه ای است که برای برپاسازی شبکه های کامپیوتری استفاده می گردد
در این مقاله قصد داریم به بررسی اولیه ویندوز بعنوان یک سیستم عامل پرداخته و در ادامه با مفاهیم اولیه شبکه آشنا و در نهایت به بررسی برخی از مفاهیم اولیه ویندوز بعنوان یک سیستم عامل شبکه ای ، بپردازیم .
هسته اساسی یک کامپیوتر سیستم عامل ، است . سیستم عامل، نرم افزاری است که سخت افزار را کنترل و همانگونه که از نام آن مشخص است باعث انجام عملیات در کامپیوتر می گردد . سیستم عامل ، برنامه ها را به درون حافظه کامپیوتر استقرار و زمینه اجرای آنان را فراهم می نماید. سیستم عامل دستگاه های جانبی ، نظیر دیسک ها و چاپگرها را مدیریت می نماید. کامپیوتر و چاپگر های موجود در یک محیط کامپیوتری را می توان بیکدیگر مرتبط تا زمینه مبادله اطلاعات و داده ها ، فراهم گردد. شبکه ، شامل گروهی از کامپیوترها و دستگاه های مرتبط بیکدیگر است. هماهنگی در اجرای همزمان برنامه ها در یک شبکه ، مدیریت دستگاههای جانبی متصل به شبکه و موارد دیگر ، مستلزم وجود امکانات و پتانسیل های بیشتر از طرف سیستم عامل است . یک سیستم عامل شبکه ای ، امکانات فوق و سایر پتانسیل های لازم در خصوص شبکه را ارائه می نماید. ویندوز 2000 ماکروسافت، نسل جدیدی از سیستم های عامل شبکه ای است که زیرساخت مناسبی را بمنظور مدیریت و حمایت از برنامه ها بمنظور استفاده توسط کاربران شبکه و سازمان های مربوطه، فراهم می نماید. نسخه های متفاوت ویندوز 2000 ویندوز 2000 ، مجموعه ای گسترده از امکانات و ابزارهای لازم ، بمنظور مدیریت یک شبکه کامپیوتری را ارائه و دارای نسخه های متفاوت زیر است :
Microsoft Windows 2000 Professional . نسخه فوق، دارای امکانات گسترده ویندوز 98 بوده و بر اساس قدرت سنتی سیستم عامل ویندوز NT 4.0 ، ایجاد شده است . این نسخه ، دارای یک رابط کاربر ساده بوده و علاوه بر بهبود در عملیات Plug&Play و مدیریت Power ، مجموعه ای گسترده از دستگاه های سخت افزاری را حمایت می نماید. نسخه فوق، حداکثر دو پردازنده و 4 گیگابایت حافظه را حمایت می نماید.
Microsoft Windows 2000 Server . نسخه فوق، بعنوان نسخه استاندارد خانواده windows 2000 server ، مطرح می باشد. این نسخه دارای تمامی امکانات windows 2000 professional بوده و برای سازمان های کوچک تا متوسط ایده آل و بخوبی با سرویس دهندگان فایل ، چاپگر ، وب و Workgroup ، کار می نماید. نسخه فوق، قادر به حمایت از حداکثر 4 پردازنده و 4 گیگابایت حافظه فیزیکی است .
Microsoft Windows 2000 Advanced Server . نسخه فوق، دارای تمامی امکانات نسخه windows 2000 server بوده و علاوه بر آن قابلیت گسترش و در دسترس بودن بیشتری را دارا است . با گسترش شبکه ، قدرت پردازش سیستم بصورت تصاعدی افزایش خواهد یافت.بدین منظور از کلاسترهائی که شامل چندین سرویس دهنده می باشند ، استفاده می گردد. سرویس دهندگان فوق ، توان پردازشی اضافه ای را ارائه و بدین ترتیب قابلیت در دسترس بودن سیستم نیز، افزایش خواهد یافت . در صورتیکه یکی از سرویس دهندگان بدلایلی غیرقابل دسترس گردد، سایر سرویس دهندگان موجود در کلاستر، سرویس های مورد نیاز را ارائه خواهند داد . نسخه فوق، مختص سرویس دهندگانی است که در شبکه های بسیار بزرگ ایفای وظیفه نموده و عملیات گسترده ای را در ارتباط با بانک های اطلاعاتی انجام می دهند. نسخه فوق، قادر به حمایت از هشت پردازنده و هشت گیگابایت حافظه فیزیکی است .
Microsoft Windows 2000 Datacenter Server . نسخه فوق، دارای تمام امکانات Advanced server بوده و علاوه بر آن امکان استفاده از حافظه و پردارنده های بمراتب بیشتری در هر کامپیوتر را فراهم می نماید. نسخه فوق، برای ذخیره سازی حجم بسیار بالائی از داده ها ، پردازش های تراکنشی online و شبیه سازی های بزرگ استفاده می گردد .
نسخه فوق، قادر به حمایت از حداکثر 32 پردازنده و 64 گیگابایت حافظه فیزیکی است .
وظایف سیستم عامل سیستم عامل ، نرم افزاری است که امکانات لازم بمنظور ارتباط برنامه ها با سخت افزار را فراهم می نماید. مهمترین وظایف یک سیستم عامل در ارتباط با عملیات در یک کامپیوتر ، بشرح زیر می باشد :
مدیریت سخت افزار. سیستم عامل، امکان ارتباط کامپیوتر با دستگاه های جانبی نظیر چاپگر و یا موس را فراهم می نماید
مدیریت نرم افزار. سیستم عامل ، مکانیزمی برای مقداردهی اولیه پردازه ها ی مربوط به برنامه ها را فراهم می نماید.
مدیریت حافظه . سیستم عامل، عملیات اختصاص حافظه برای هر برنامه بدون تاثیرگذاری بر فضای استفاده شده توسط سایر برنامه ها را فراهم می نماید.
مدیریت داده . سیستم عامل، مدیریت فایل های ذخیره شده بر روی هارد دیسک و سایر رسانه های ذخیره سازی را بر عهده دارد . در این راستا ، امکان ایجاد و فعال کردن فایل ها در اختیار برنامه ها قرار گرفته و زمینه مباددله داده بین دستگاههای فراهم خواهدشد. سیستم عامل، امکان انجام عملیات مدیریتی در ارتباط با فایل ها نظیر تغییر نام و یا حذف فایل ها را نیز فراهم می نماید.
سیستم عامل ، هماهنگی لازم در خصوص ارتباط بین کامپیوتر و برنامه هائی که بر روی آن اجراء می گردند را فراهم می نماید. جریان داده ها توسط سیستم عامل دنبال و کنترل و یک رابط کاربر گرافیکی GUI ( گرافیکی ) بمنظور ارتباط کاربر با کامپیوتر ارائه می گردد. GUI ، یک رابط کاربر گرافیکی ، بمنظور ارتباط کاربر با سیستم و فعال نمودن دستورات مورد نظر است .( در مقایسه با یک محیط مبتنی بر متن )
سیستم عامل ویندوز 2000 ، امکانات گسترده و پیشرفته ای را در اختیار کاربران قرار می دهد:
Multitasking . با استفاده از ویژگی فوق، کاربران قادر به اجرای چندین برنامه بصورت همزمان بر روی یک سیستم می شوند. تعداد برنامه هائی که یک کاربر قادر به اجرای همزمان آنان خواهد بود به میزان حافظه موجود بر روی سیستم بستگی خواهد داشت .
Memory Support . بمنظور انجام عملیا ت مربوط به برنامه هائی که در محیط ویندوز 2000 اجراء می گردند ، به میزان مطلوبی از حافظه ، نیاز خواهد بود. برای اجرای چندین برنامه بصورت همزمان و یا اجرای برنامه هائی که میزان بالائی از حافظه را نیاز دارند ، ویندوز 2000 امکان حمایت تا 64 گیگابایت را فراهم می نماید.
Symmetric Multiprocessing . سیستم های عامل از ویژگی فوق، بمنظور استفاده همزمان از چندین پردازنده استفاده می نمایند .بدین ترتیب کارآئی سیستم بهبود و یک برنامه در محدوده زمانی کمتری اجراء خواهد شد .ویندوز 2000 ، امکان حمایت ( با توجه به نوع نسخه ) از حداکثر 32 پردازنده را فراهم می نماید.
Plug &Play . با استفاده از ویندوز 2000 ، دستگاههائی از نوع PNP بسادگی نصب می گردند . دستگاههای PNP ، دستگاههائی هستند که پس از اتصال به سیستم ، بدون نیاز به انجام فرآیندهای پیچیده ، نصب خواهند شد . پس از اتصال چنین دستگاههائی، ویندوز 2000 بصورت اتوماتیک آنان را تشخیص و عناصر مورد نیاز را نصب و پیکربندی مربوطه را انجام خواهد داد .
Clustering . ویندوز 2000 ، امکان گروبندی مستقل کامپیوترها را بایکدیگر و بمنظور اجرای یک مجموعه از برنامه ها فراهم می نماید. این گروه بعنوان یک سیستم برای سرویس گیرندگان و برنامه ها در نظر گرفته خواهد شد . چنین گروه بندی ، Clustering نامیده شده و گروههائی از کامپیوترها را کلاستر می گویند. این نوع سازماندهی کامپیوترها ، باعث برخورد مناسب در صورت بروز اشکال در یک نقطه می گردد . در صورتیکه یک کامپیوتر دچار مشکل گردد، کامپیوتر دیگر در کلاستر ، سرویس مربوطه را ارائه خواهد داد .
File System . ویندوز 2000 ، از سه نوع متفاوت سیستم فایل حمایت می نماید : FAT(File Allocation table) ، FAT32 و NTFS . در صورتیکه نیازی به استتفاده از قابلیت های بوت دوگانه (راه اندازی سیستم از طریق دو نوع متفاوت سیستم عامل با توجه به خواسته کاربر) وجود نداشته باشد، ضرورتی به استفاده از سیستم فایل FAT و یا FAT32 وجود نخواهد داشت . NTFS ، سیستم فایل پیشنهادی برای ویندوز 2000 بوده و امکانات امنیتی مناسبی را ارائه می نماید. ویندوز 2000 ، با استفاده از سیستم NTFS امکانات متعددی نظیر : بازیافت سیستم فایل، اندازه پارتیش های بالا، امنیت، فشرده سازی و Disk Quotas را ارائه می نماید.
Quality of Service )QoS) . امکان QoS ، مجموعه ای از سرویس های مورد نظر بمنظور حصول اطمینان از انتقال داده ها با یک سطح قابل قبول در یک شبکه است با استفاده از QoS ، می توان نحوه پهنای باند اختصاصی به یک برنامه را کنترل نمود. QoS ، یک سیستم مناسب ، سریع و تضمین شده برای اطلاعات در شبکه را فراهم می نماید .
Terminal Service . با استفاده از ویژگی فوق ، امکان دستیابی از راه دور به یک سرویس دهنده از طریق یک ترمینال شبیه سازی شده ، فراهم می گردد . یک ترمینال شبیه سازی شده ، برنامه ای است که امکان دستیابی به یک کامپیوتر از راه دور را بگونه ای فراهم می نماید که تصور می شود شما در کنار سیستم بصورت فیزیکی قرار گرفته اید.
با استفاده از سرویس ترمینال، می توان برنامه های سرویس گیرنده را بر روی سرویس دهنده اجراء و بدین ترتیب کامپیوتر سرویس گیرنده بعنوان یک ترمینال ایفای وظیفه خواهد کرد ( نه بعنوان یک سیستم مستقل) . بدین ترتیب هزینه مربوط به عملیات و نگهداری شبکه کاهش و می توان مدیریت سرویس دهنده را از هر مکانی بر روی شبکه انجام داد.
Remote Installation Services)RIS) . سرویس فوق، امکان بکارگیری سیستم عامل در یک سازمان توسط مدیران سیستم را تسریع و بهبود خواهد بخشید. بدین ترتیب نیاز به ملاقات فیزیکی هر یک از کامپیوترهای سرویس گیرنده وجود نداشته و می توان از راه دور ، اقدام به نصب نمود. سرویس فوق ، یک عنصر انتخابی بوده و بعنوان بخشی از نسخه windows 2000 server است .
مبانی شبکه های کامپیوتری فرض کنید در سازمانی ، می بایست تعدادی زیادی از کارکنان از داده های مشابه استفاده نمایند . یکی از راه حل ها ی مربوطه می تواند استقرار یک نسخه از داده ها بر روی هر یک از کامپیوتر ها باشد. بدین ترتیب هر یک از کارکنان بصورت مجزاء به داده ها دستیابی خواهند داشت . راه حل دیگر در این زمینه ، استقرار داده ها بر روی یک کامپیوتر و دستیابی سایر کامپیوتر به داده های مورد نیاز از راه دور است. رویکرد فوق ، باعث صرفه چوئی در فضای ذخیره سازی بر روی کامپیوترها شده و یک محل مرکزی برای ذخیره سازی و مدیریت داده هائی را که چندین کاربر نیازمند دستیابی به آنان می باشند را فراهم می نماید .عملیات فوق، مستلزم اشتراک داده ها و منابع بوده و ما را بسمت پیاده سازی شبکه هدایت می نماید.شبکه شامل گروهی از کامپیوترهای مرتبط بهم است که امکان اشتراک اطلاعات را به کاربران خواهد داد .در یک شبکه ، کاربران متعددی قادر به دستیابی به اطلاعات مشابه و اتصال به منابع یکسانی می باشند . مثلا" در مقابل ارتباط هر کامپیوتر به چاپگر اختصاصی خود، تمام کامپیوترها می توانند به یک چاپگر مرتبط و بدین ترتیب امکان استفاده از چاپگر بصورت مشترک توسط چندین کاربر فراهم می گردد .
مزایای شبکه برپاسازی یک شبکه کامپیوتری دارای مزایای زیر است :
اشتراک اطلاعات . امکان اشتراک اطلاعات و داده ها با سرعت مطلوب و هزینه پایین ، از مهمترین مزایای یک شبکه کامپیوتری است .
اشتراک سخت افزار و نرم افزار . قبل از مطرح شدن شبکه ، کاربران کامپیوتر ، از چاپگر و سایر دستگاههای جانبی اختصاصی استفاده می کردند. رویکرد فوق ، افزایش هزینه ها خصوصا" در سازمان های بزرگ را بدنبال خواهد داشت . شبکه های کامپیوتری ، کاهش هزینه های فوق را بدنبال داشته وامکان استفاده از منابع سخت افزاری و نرم افزاری مشترک بصورت همزمان توسط کاربران متعددی را فراهم می نماید.
مدیریت و حمایت متمرکز . برپاسازی یک شبکه ، باعث تسهیل در امر مدیریت و عملیات مربوط به پشتیبانی می گردد. بدین ترتیب ، مدیریت شبکه از یک محل ، قادر به انجام عملیات و وظایف مدیریتی بر روی هر یک از کامپیوترهای موجود در شبکه خواهد بود.
نقش ( وظایف ) کامپیوترها در شبکه کامپیوترهای موجود در شبکه بعنوان سرویس گیرنده و یا سرویس دهنده، ایفای وظیفه می نمایند .
کامپیوترهای سرویس گیرنده، درخواست خود برای دریافت سرویس و یا اطلاعات را از کامپیوترهائی در شبکه که بعنوان سرویس دهنده ، ایفای وظیفه می نمایند ، مطرح می نمایند .
کامپیوترهای سرویس دهنده، کامپیوترهائی هستند که سرویس ها و داده های مورد نیاز کامپیوترهای سرویس گیرنده را ارائه می نمایند. سرویس دهندگان در شبکه ، عملیات متفاوت و پیچیده ای را انجام می دهند. سرویس دهندگان، برای شبکه های بزرگ اختصاصی شده تا قادر به پاسخگوئی به نیازهای توسعه یافته کاربران باشند. نمونه های زیر انواع متفاوت سرویس دهندگان در یک شبکه بزرگ را نشان می دهد:
سرویس دهنده فایل و چاپ . این نوع سرویس دهندگان، منابع فایل و چاپگر را از طریق یک نقظه متمرکز، ارائه می نمایند. زمانیکه سرویس گیرنده ای درخواست خود را برای دریافت داده ، فایل و سرویس دهنده چاپ ، ارسال می نماید، تمام اطلاعات و یا فایل درخواستی بر روی کامپیوتر متقاصی دریافت می گردد. مثلا" زمانیکه یک برنامه واژه پرداز فعال می گردد، برنامه برروی کامپیوتر شما اجراء و مستندات ذخیره شده بر روی سرویس دهنده چاپ و یا فایل در حافظه کامپیوتر شما مستقر تا امکان ویرایش و یا استفاده محلی از مستندات فراهم گردد . زمانیکه مستندات مجددا" بر روی سرویس دهنده ذخیره می گردد، سایر کاربران شبکه که دارای مجوزهای لازم دستیابی می باشند ، قادر به مشاهده و استفاده از مستندات خواهند بود.سرویس دهندگان فایل و چاپ، تمرکزدر ذخیره سازی فایل ها و داده ها را بدنبال خواهند داشت. سرویس دهنده بانک اطلاعاتی . سرویس دهندگان بانک اطلاعاتی، قادر به ذخیره سازی حجم بالائی از داده ها در یک مکان متمرکز بوده و از این طریق داده ها در دسترس کاربران قرار گرفته و ضرورتی به دریافت تمام بانک اطلاعاتی نخواهد بود. با استفاده از یک سرویس دهنده بانک اطلاعاتی، تمام بانک اطلاعاتی بر روی سرویس دهنده ذخیره و صرفا" نتایج مربوط به یک درخواست برای متقاضی ارسال خواهد شد. مثلا" می توان از بانک اطلاعاتی کارکنان بر روی یک سرویس دهنده اطلاعاتی نظیر Microsoft SQL Server استفاده کرد. زمانیکه سرویس دهنده درخواست شما را پردازش می نماید ، صرفا" نتایج پرس و جو (Query) از طریق سرویس دهنده برای سرویس گیرنده ارسال می گردد. سرویس دهنده پستت الکترونیکی . سرویس دهنده پست الکترونیکی، نظیر سرویس دهنده بانک اطلاعاتی رفتار می نماید با این تفاوت که از برنامه های سرویس دهنده و سرویس گیرنده مجزائی استفاده می گردد. داده های انتخابی از سرویس دهنده برای سرویس گیرنده ارسال خواهد شد. سرویس دهنده پست الکترونیکی، مدیریت پیام های الکترونیکی در شبکه برعهده دارد. سرویس دهنده فاکس (نمابر) . سرویس دهندگان فاکس، مدیریت ترافیک فاکس به و یا از شبکه را با اشتراک یک و یا چندین دستگاه فاکس مودم ، فراهم می نمایند. بدین ترتیب، سرویس فاکس برای هر یک از کاربران شبکه فراهم و ضرورتی به نصب یک دستگاه فاکس برای هر یک از کامپیوترها ، وجود نخواهد داشت .
سرویس دهنده Directory Service . سرویس دهنده فوق، یک محل مرکزی بمنظور ذخیره اطلاعات در رابطه با شبکه نظیر اسامی کاربران و منابع موجود در شبکه است . بدین ترتیبز امنیت شبکه بصورت متمزکز مدیریت خواهد شد . مدیریت شبکه قادر به تعریف یک منبع نظیر چاپگر و نوع دستیابی کاربران،خواهد بود. پس از تعریف منابع توسط مدیریت شبکه، کاربران قادر به دستیابی و استفاده از منابع خواهند بود. نوع استفاده از منابع بر اساس سیاست هاتی است که توسط مدیریت شبکه برای کاربران تعریف و درنظر گرفته شده است .
انواع شبکه با توجه به نحوه پیکربندی کامپیوترها در شبکه و نحوه دستیابی به اطلاعات ، شبکه ها را به دو گروه عمده Peer-To-Peer و Client Server تقسیم می نمایند:
Peer-To-Peer ( نظیر به نظیر ) . در شبکه های نظیر به نظیر، سرویس دهنده اختصاصی وجود نداشته و سلسله مراتبی در رابطه با کامپیوترها رعایت نمی گردد. تمام کامپیوترها معادل و همتراز می باشند.
هر کامپیوتر در شبکه هم بعنوان سرویس گیرنده وهم بعنوان سرویس دهنده ایفای وظیفه نموده و امنیت بصورت محلی و بر روی هر کامپیوتر ارائه می گردد . کاربر هر یک از کامپیوترها مشخص می نماید که چه داده ئی بر روی کامپیوتر خود را می بایست به اشتراک قرار دهد. شبکه های نظیر به نظیر workgroup ، نیز نامیده می شوند . واژه workgroup ، نشاندهنده یک گروه کوچک ( معمولا" ده و یا کمتر ) از کامپیوترهای مرتبط با یکدیگر است . شبکه های نظیر به نظیر ، گزینه ای مناسب برای محیط هائی با شرایط زیر می باشند:
○ حداکثر تعداد کاربران ده و یا کمتر .
○ کاربران منابع و چاپگرها را به اشتراک گذاشته و در این راستا ، سرویس دهندگان خاصی وجود ندارد.
○ امنیت متمرکز مورد نظر نباشد .
○ رشد سازمان و شبکه بر اساس آنالیز شده، محدود باشد .
Client Server ( سرویس دهنده - سرویس گیرنده ) . بموازات رشد شبکه و افزایش کاربران و منابع موجود ،یک شبکه نظیر به نظیر قادر به پاسخگوئی به حجم بالای تقاضا برای منابع اشتراکی نخواهد بود بمنظور هماهنگی با افزایش تقاضا و ارائه سرویس های مورد نیاز ، شبکه ها می بایست از سرویس دهندگان اختصاصی، استفاده نمایند . یک سرویس دهنده اختصاصی، صرفا" بعنوان یک سرویس دهنده در شبکه ایفای وظیفه می نماید (نه بعنوان یک سرویس گیرنده) . شبکه های سرویس گیرنده - سرویس دهنده ، بعنوان مدلی استاندارد برای برپاسازی شبکه مطرح شده اند . بموازات رشد شبکه ( تعداد کامپیوترها متصل شده ، فاصله فیزیکی ، ترافیک موجود) می توان تعداد سرویس دهندگان در شبکه را افزایش داد. با توزیع مناسب فعالیت های شبکه بین چندین سرویس دهنده ، کارآئی شبکه بطرز محسوسی افزایش خواهد یافت .
در بخش دوم این مقاله ، به بررسی سیستم های عامل شبکه ای پرداخته و نحوه پیاده سازی شبکه در ویندوز بررسی خواهد شد .